[ Pobierz całość w formacie PDF ]

ukonczeniu, trzeba wiec, zeby byli zajeci i mnie nie zawadzali". Miala tez
Katarzyna, dzieki rewolucji francuskiej, az do konca zycia zupelna swobode na
wschodzie.
Wsrod "przedsiewziec na ukonczeniu" stala na pierwszem miejscu sprawa
polska. W kwietniu 1792 r. utworzyla sobie konfederacje targowicka,
zapraszajaca wojska rosyjskie przeciwko nowej konstytucji Trzeciego Maja.
Pospiesznie, juz 19. maja wkraczal od Ukrainy korpus Kachowskiego w 64.000
glow, a od Litwy Kreczetnikow w 32.000. Wodz polski, 29-letni siostrzeniec
Strona 129
Dmowski_Dzieje-Rosji
krolewski, ksiaze Jozef Poniatowski, naprozno spodziewal sie 30.000 posilkow
pruskich, naleznych na mocy przymierza. W Berlinie oswiadczono z calym
cynizmem, ze "odmienily sie okolicznosci". Austrja nie zezwolila na dostawe
broni dla wojska polskiego przez Galicje, a przy Kachowskim bawil w roli
komisarza oficer austrjacki ze Lwowa, Ettinghausen, majacy instrukcje, zeby
okazywac Rosjanom przychylnosc; wojna bowiem miala sie toczyc takze wzdluz
kordonu austrjackiego (z pierwszego rozbioru).
Walczono jednak z honorem. Podwladny ksiecia Poniatowskiego, starszy od
niego o 17 lat general Tadeusz Kosciuszko, wslawiony juz zaszczytnym
udzialem w wojnie o niepodleglosc Stanow Zjednoczonych Ameryki polnocnej,
ratowal sytuacje pod Zielencami (15 czerwca 1792 r.), odrzucil Moskwe pod
Wlodzimierzem (7 lipca), a 18 lipca 1792 r. stoczyl bitwe pod Dubienka,
zwycieska, poki Ettinghausen nie wskazal Kachowskiemu, jak okrazyc
Kosciuszke droga poprzez kordon austrjacki. A dobilo sprawe przystapienie
krola do Targowicy.
Pruski minister Schulenburg (na ktorego sypaly sie krocie rubli) namawial
gabinet wiedenski, zeby wkroczyc do Polski wspolnie z wojskiem rosyjskiem i
urzadzic drugi rozbior. Cesarz Franciszek bylby wolal dostac czesc Bawarji, a
nawiazawszy z tego powodu przydlugie rokowania, spoznil sie z deklaracja ze
swej strony. Od 13 stycznia 1793 r. obowiazywala juz konwencja prusko
rosyjska. Z koncem stycznia zajmowaly wojska pruskie Torun, Poznan i
Wschowe. Zatrwozeni Targowiczanie blagaja Katarzyne o pomoc, oglaszaja
pospolite ruszenie, ale gdy chciano pulk warszawski wyprawic ku granicy
pruskiej, czekala Targowiczan, rzadzacych pod protekcja rosyjska, bolesna
niespodzianka: posel rosyjski Igelstrom nie pozwolil wystapic przeciwko
Prusom, arsenal zas obsadzil swymi Kozakami.
Rosja zajela ziemie wschodnie az po rzeke Zbrucz, a na polnocy wszystko na
wschod od linji, jaka otrzymamy, laczac na mapie Dzwinsk inflancki przez Pinsk
z biegiem Zbrucza. Zastrzegaly tez panstwa rozbiorowe, zeby Polska i Litwa nie
mialy razem wiecej wojska, jak 15.000.
Pod bronia stalo jeszcze z armji utworzonej przez Sejm Wielki 45.000
zolnierza. Obmyslano tedy sposoby, zeby nie dopuscic do rozbrojenia, a wojne
podjac na nowo: w tem geneza powstania Kosciuszkowskiego. Wieden wiedzial
o tych zamyslach; trwala nawet przez jakis czas "konfidencja" z namiestnikiem
Galicji, hr. Brigido. W obozie Kosciuszki w Bosutowie pod Krakowem bawil
przez piec dni (19-24 kwietnia 1794 r.) Maksymiljan Ossolinski, jako powiernik
ministra cesarskiego, Thuna. Wiceprezydent Galicji, hr. Gallenberg, odbyl z
ministrem spraw zewnetrznych przy Kosciuszce, Ignacym Potockim, dnia 6.
maja 1794 r. sekretny zjazd w Podgorzu pod Krakowem. Byly tez proby
porozumienia sie z Berlinem. Faktem jest, ze Kosciuszko mial przy sobie w
obozie bylego radce pruskiego, niejakiego Glavego. Kosciuszko byl przekonany,
ze bedzie mial do czynienia z sama tylko Rosja.
Wiadome kazdemu Polakowi znaczenie wyrazow: Raclawice, manifest
polaniecki... Gdy Kosciuszko pod Polancem odpieral dwa napady rosyjskie (12 i
17 maja), przejezdzal przez Galicje z wiedza i zezwoleniem rzadu austriackiego
rosyjski general Tormancow na strone pruska, zeby skierowac Prusakow na
Krakow. Z koncem maja byla bowiem zmowa trzech panstw w zasadzie
gotowa.
Oficjalnie byly Prusy wciaz w sojuszu z Polska. Kosciuszko, stanawszy 6
Strona 130
Dmowski_Dzieje-Rosji
czerwca pod Szczekocinami, mial ze strony pruskiej zareczenia, ze chociaz
wojsko pruskie znajduje sie o dwie mile, w Zarnowcu, nie przyjdzie jednak
Rosjanom z pomoca, a tylko ze wzgledu oportunizmu politycznego jeden
bataljon pruski wystapi do boju po stronie rosyjskiej. Bitwa brala taki obrot, iz
zwyciestwo polskie wydawalo sie juz pewnem. Gdy general Wodzicki,
zoczywszy nagle pruskie mundury, przerazony pobiegl zawiadomic o tem
naczelnika, otrzymal uspokajajace zapewnienie, ze to tylko jeden bataljon... A
tymczasem ruszylo Prusakow z Zarnowca 18.000! Prowadzil ich sam krol
Fryderyk Wilhelm. Nietylko bitwa musiala byc przegrana, ale powstanie
znalazlo sie w jednej chwili w warunkach zgola odmiennych, na ktore nikt nie
byl przygotowany.
W tymze czasie wstrzymano pochod 140.000 zolnierza koalicyjnego, zeby
zwrocic sie z Belgji nad Wisle. Francja byla oswobodzona od widma najazdu,
ktory skierowal sie na wschod, Dnia l lipca wkraczalo wojsko cesarskie w
Sandomierskie, podczas gdy pod Warszawa stanely 7 lipca przednie straze
pruskie, a niebawem oddzialy Fersena, wodza rosyjskiego. Krol pruski sam
kierowal oblezeniem, ktore trwalo do 6 wrzesnia, a stanowi sluszny tytul do
chwaly Kosciuszki. Po uwolnieniu Warszawy nie zdolali Prusacy polaczyc sie z
glowna sila Fersena, dzieki powstaniu w Wielkopolsce, kierowanemu [ Pobierz całość w formacie PDF ]