[ Pobierz całość w formacie PDF ]

że` oddadzą się w moc (30) archontów37, (w moc) człowieka`
zwiÄ…zanego z nagÄ… kobietÄ…`, (kobietÄ…) o wielu postaciach i wydanÄ… na
wiele` cierpień38. A staną się takimi (75,1) ci, którzy (taką naukę)
30  Apokalipsa przedstawia, obrazami apokaliptycznymi - zapowiedzi na
podstawie wypełnienia - że nastąpią, czyli są, prześladowania gnostyków w
Kościele.
31 Nauczyciele  kłamstwa w Kościele - według polemicznej wypowiedzi
gnostyka.
32 Ludzie Kościoła nastąpią po objawieniu Piotra, jako gnostyka, albo też
powołując się na Piotra, jako jego następcy, jednak będą głosić kłamstwa,
odrzucając gnozę głoszoną przez Piotra.
33 Zapewne chodzi o naukę Kościoła o Ukrzyżowanym. Koschorke dostrzega tu
gnostycką polemikę z nauką św. Pawła; podobnie w ApcPt 82,21-26.
34 Koschorke przypuszcza ( Polemik gegen Paulus ?  s.39 i nn.), że tym
 przebiegłym uwodzicielem jest Paweł Apostoł.
35 Nauka Kościoła jest podstawą do rozłamów i herezji, por. w następnym
wierszu  podziały zawierają w wyrażeniu przysłówkowy słowo  hairesis .
36  Przeklinanie prawdy dotyczy być może polemiki antygnostyckiej.
37  Oddanie w moc archontów w ujęciu gnostyków może oznaczać kult Boga
jako stwórcy. Sfera stworzenia należały według oceny gnostyckiej do
demiurga, stwórcę świata. Wcześniej ApcPt 71,31 autor wspomniał o tych ze
sfery środka: chodziło o archontów, którzy prześladowali gnostyckiego
zbawcÄ™.
38  Człowiek związany z nagą kobietą, wydaną na wiele cierpień może być aluzją
do różnych motywów; Koschorke (dz.cyt.s.41) podaje kilka możliwości
interpretacji : być może chodzi o Adama i Ewę; Hermasa i Rode ( Pasterz,
Wizja I,1,2,8); Ukrzyżowany i kobieta z Apokalipsy 12; Szymon i Helena
(Ireneusz, Adv Haer. I,23,2). W zależności od przyjęcia danej hipotezy można
ewentualnie modyfikować także tłumaczenie. Koschorke opowiada się za
aluzją do Szymona i Helene (podobnie jak H.M.Schenke, który dostrzega tu
polemikÄ™ z gnostykami, szymonianami), ale interpretuje  Simon als Chiffre für
88
 89
głoszą`. Będą szukać (pouczeń) w snach.` I nawet jeśli powiedzą, że
to` sen - od demona, który (5) oczywiście godny jest ich błędu - ` to
przypadnie im zniszczenie` zamiast nieśmiertelności39. Gdyż zło` nie
może przynosić dobrego owocu`, gdyż każdy, który (10) z tego
miejsca40 pochodzi, przynosi` to, co odpowiada temu miejscu. Nie
każda bowiem dusza pochodzi` z prawdy czy` z niezniszczalności (15).
Każda bowiem dusza tych eonów` w naszych oczach przeznaczona jest
na śmierć`. Jest bowiem zawsze niewolnicą` stworzoną w swych`
namiętnościach (20) a zniszczenie wieczne jest jej przeznaczeniem.
Taki jest (stan)` w którym powstali i z którego` pochodzą, ponieważ`
kochają tych, którzy powstali (25) z materii, która z nimi` powstała.
Ale w tym nie są im` podobne nieśmiertelne dusze41. Piotrze` jak
długo ta godzina (30) nie nadeszła, są oni (wprawdzie) podobni do tej
(duszy), która jest` śmiertelna, mimo to nie objawi się` (jej) natura
nawet jeśli tylko ona jest nieśmiertelna` a tylko ona jako (jedyna)
(76,1) nieśmiertelna zastanawia się` nad nieśmiertelnością42. Wierzy` i
pragnie, aby tę (śmiertelną duszę) opuścić`. Bowiem nie zbiera się fig
(5) z ostów albo z` cierni, jeśli jest się` mądrym, ani winogron` z cierni.
Dana (rzecz)` bowiem wyprowadza swe istnienie (10) zawsze z tej, z
której` powstaje: powstaje z tej`, która nie jest dobra`, przeznaczona
Pauls (dz.cyt.s.41). Hipoteza ta podwaja trudność interpretacji; nie wiadomo
na pewno, czy w  Apokalipsie chodzi o polemikę z nauką św. Pawła, jeśli już,
to z nauką Kościoła, następnie zaś, trudno wyjaśnić przy pomocy formuły z
Kerygmata Petrou (Szymon przeciwnik Piotra; tu przeciwnikiem
 gnostyckiego Piotra miałby być Szymon (czyli Paweł Apostoł). Wydaje się,
że ten fragment  Apokalipsy poza ogólnym tonem polemiki nie daje
możliwości bliższego komentowania.
39 Szukanie pouczeń  w snach , które zdaniem gnostyków są dziełem demona,
cechuje przede wszystkim tych, którzy jeszcze nie mają gnozy: por. EvVer
(NHC I, p.29,10; 30,4); TractTrip (NHC I, 82,28). Tego rodzaju wiedza nie
może prowadzić do zbawienia (do  nieśmiertelności ).
40  Miejsce w języku gnostyków oznacza świat stworzony.
41 Autor wyraz
nie odróżnia  dusze nieśmiertelne , to jest gnostyków, oraz  dusze
śmiertelne czyli nie gnostyków, które powstały z materii i przeznaczone są
podobnie jak materia na zagładę. Szerzej na ten temat Koschorke 72-74.
42 Gnostyk ( dusza nieśmiertelna ) jest wprawdzie do czasu podobny do
niegnostyka, ale jego pragnienia ( opuścić śmiertelną duszę ) wskazują już
teraz na jego przeznaczenie do nieśmiertelności, życia i niezniszczalności.
89
 90
jest na zniszczenie i` śmierć. Ta zaś (dusza) powstaje (15) z tej, która
jest wieczna, z tej, w której jest` życie, nieśmiertelność` żywot, do
którego jest podobna.` To wszystko bowiem, co nie powstaje ( z
żywota)` będzie rozwiązane w tym, (20) co nie istnieje. Ci, którzy są`
głusi i ślepi przebywają` zwykle z podobnymi do` siebie. Inni zaś
zwrócą się (ku martwym) (25) z powodu złych pouczeń` i tajemnic,
które zwodzą lud43. Jedni, ci`, którzy nie znają tajemnic` będą mówić
do tych, którzy (30) ich także nie znają.` Nawet będą dumni` z tego, że
u nich samych` jest tajemnica` prawdy44 i` (35) w pysze (swego serca)
(77,1) będą usiłować (zwieść dusze). Dla pychy (ich serca) jest
potrzebna zazdrość o ` nieśmiertelną duszę, która stała się (dla nich)
zastawem45.` Wszelkie bowiem moce, władze (5) i siły tego eonu`
pragną przebywać z` nimi (to jest: nieśmiertelnymi duszami), od
stworzenia` świata, aby ci, którzy` nie są (nieśmiertelni) byli chwaleni
przez te (dusze)(10), które są (nieśmiertelne), gdy tylko` zapomniały o
sobie46.` Nie mogą być wprawdzie uratowani ani` wprowadzeni na
drogę (ratunku) przez nie, pragną jednak cały czas (15) móc stać się
sami` niezniszczalnymi. Jeśli` tylko nieśmiertelna dusza` otrzyma moc
ze strony` ducha rozumnego, natychmiast (20) dostosowujÄ… siÄ™ do
43 W nauczeniu (kościelnym ?) gnostycki autor dostrzega uwodzenie ludzi przez
naukę o tajemnicach ( mysteria ). Jego zdaniem chodzi o fałszywe tajemnice,
które według jego kryterium są tylko naśladowanie prawdziwych misteriów
(podobnie jak  naśladowca sprawiedliwości ApcPt 71,22).
44 Nauczyciele Kościoła w oczach gnostyków zgłaszają roszczenia do wyłączności
na posiadanie prawdy. Według wyjaśnień do tego fragmentu w opracowaniu
K. Koschorke (dz.cyt. s.53 i n), fałszem w nauce kościelnej według gnostyków
było nie to, że głosili prawdę o zbawieniu przez krzyż, ale to, że nie zrozumieli
właściwego znaczenia tego wydarzenia ( brak gnozy) i zgłaszali swoje
rozumienie krzyża jako jedyne wyłączne, wykluczające inne znaczenie.
45  Zazdrość cechuje Boga-stwórcę (por. często cytowany w gnostyckich tekstach
werset Iz 43,10 i nn; 44,6; 45,5 przeniesiony na demiurga), a także
przeciwników gnostyków. Cechuje ich również pycha, wyniosłość serca.
Koschorke przenosi te cechy na ludzi Kościoła, tak właśnie przedstawionych
jego zdaniem przez autora  Apokalipsy . (dz.cyt. 77). Wątpliwości co do takiej
interpretacji zgłosił Schoenborn (s.154).
46 Sytuacja duszy  nieśmiertelnej przypomina szeroko opisany stan duszy w
 Egzegezie o duszy z II kodeksu z Nag Hammadi; dusza stała się [ Pobierz całość w formacie PDF ]